Ελλάδα πρωταθλήτρια στην παχυσαρκία. Ποια η συμβολή της ύφεσης στην παχυσαρκία;

του Μιχάλη Δέλτα

Η Ελλάδα διανύει το πέμπτο συνεχόμενο έτος ζοφερής οικονομικής ύφεσης και πολλά έχουν ειπωθεί για τα παιδιά που υποσιτίζονται και λιποθυμούν στα σχολεία. 

Οι υποστηρικτές του μνημονίου ισχυρίζονται ότι όλα αυτά είναι υπερβολές και η Ελλάδα ακόμα και σήμερα διατηρεί την πρωτιά στα παχύσαρκα παιδιά στην ΕΕ και οπότε τρώνε του σκασμού και όλη η βαβούρα που γίνεται για τα στρώματα του πληθυσμού που πένονται είναι μυθεύματα των ΜΜΕ ,τα οποία είναι φίλα προσκείμενα κυρίως στα αριστερά κόμματα που δίνουν βάση στο βιοποριστικό και αρέσκονται στην κλάψα.

Θα διαχωρίσουμε δύο αγαθά ,το ένα είναι η πλούσια σε βιταμίνες διατροφή και το άλλο είναι η διατροφή junk food,φτωχή σε βιταμίνες και προκαλεί παχυσαρκία και  χοληστερίνη . Το να κάνεις ισορροπημένη διατροφή, βασισμένη σε δημητριακά κρέας ψάρι κτλ ,  κοστίζει! Η ημερήσια δαπάνη καλής διατροφής υπερβαίνει τη δαπάνη για junk food που ικανοποιεί την ίδια ανάγκη σίτισης του οργανισμού. Μπορείς να γεμίσεις την κοιλιά σου τρώγοντας μια πίτσα ή δύο πιτόγυρα, που σαφέστατα κοστίζουν λιγότερο  επιβαρύνοντας όμως την υγεία σου.

Πάμε να εξετάσουμε τη συσχέτιση του εισοδήματος με τη ζήτηση των εν λόγω αγαθών. Οι οικονομολόγοι κάνουν τη διάκριση μεταξύ ‘’κανονικών αγαθών’’(normal goods) και ‘’κατώτερων αγαθών’’(inferior goods).  Κανονικό αγαθό θεωρείται αυτό του οποίου η ζήτηση αυξάνεται με την αύξηση του εισοδήματος και αντίστροφα(θετική συσχέτιση μεταξύ ζήτησης και εισοδήματος). Στα κανονικά αγαθά η εισοδηματική ελαστικότητα είναι  μεγαλύτερη από τη μονάδα, αυτό σηµαίνει ότι µια αύξηση του εισοδήματος , έστω κατά 10%, οδηγεί σε µια αύξηση της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού µμεγαλύτερη από 10%.

Κατώτερο αγαθό είναι αυτό του οποίου η ζήτηση μειώνεται όταν αυξάνεται το εισόδημα του καταναλωτή( αρνητική συσχέτιση μεταξύ εισοδήματος και ζήτησης). Στα κατώτερα αγαθά η εισοδηματική ελαστικότητα είναι μικρότερη από τη μονάδα. Όταν αυξάνεται το εισόδημα, η ζήτηση για ένα κατώτερο αγαθό αυξάνεται μεν, αλλά σε μικρότερο ποσοστό. Κατώτερα αγαθά είναι εκείνα που αγοράζονται συνήθως από χαµηλές εισοδηματικές τάξεις. Εν καιρώ οικονομικής κρίσης  το κατά κεφαλήν εισόδημα  συρρικνώνεται και αυτό αυξάνει τη ζήτηση της κακής διατροφής, που κοστίζει λιγότερο, και μειώνει τη ζήτηση της καλής και ισορροπημένης διατροφής. 

Η καλή διατροφή είναι ένα κανονικό αγαθό ενώ το junk food είναι ένα κατώτερο αγαθό. Ακριβώς για το λόγο  του ότι τρέφεσαι γρήγορα και φτηνότερα ,τα σουβλατζίδικα οι πιτσαρίες και τα fast food γενικότερα, είναι ανελαστικές επιχειρήσεις ως προς την ύφεση, εν συγκρίσει με τα καλά εστιατόρια τα οποία είναι ελαστικές επιχειρήσεις ως προς τον οικονομικό κύκλο  και οπότε βάλλονται περισσότερο και οδηγούνται στα λουκέτα όταν το σύστημα είναι σε ύφεση. Στα supermarket οι καταναλωτές καταφεύγουν στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και σε αγαθά  δεύτερης κατηγορίας που είναι πλούσια σε λιπαρά αλλά κοστίζουν πολύ φτηνότερα.

Ο οικονομικός κύκλος λοιπόν συμβάλλει στην παχυσαρκία. Εν καιρώ ισχνών αγελάδων τα εισοδήματα μειώνονται, η κατανάλωση junk food αυξάνεται και το ποσοστό παχυσαρκίας αυξάνεται. Εν καιρώ παχιών αγελάδων συμβαίνει το αντίστροφο και το ποσοστό παχυσαρκίας μειώνεται.

Υπάρχει και ένας δεύτερος παράγοντας που συμβάλλει στην παχυσαρκία πέρα του εισοδήματος, και αυτός είναι η διαπαιδαγώγηση, η κουλτούρα- τρόπος ζωής. Το να τρέφεσαι υγιεινά είναι και ζήτημα παιδείας στο κάτω κάτω της γραφής .Τη δεκαετία του 80 και του 90 οι οικογένειες έδιναν μεγάλη βάση στη σωστή διατροφή καθώς και στην άθληση. Τα παιδιά έπαιζαν στις αλάνες ενώ σήμερα  προτιμούν να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στο internet …. και τα x-box, play station αντικατέστησαν την μπάλα και το ποδήλατο.

Μιας και η ένταση της σημερινής οικονομικής κρίσης είναι ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο για τα ελληνικά δεδομένα, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ποιος εκ των δύο παραγόντων συμβάλλει περισσότερο στο φαινόμενο της παχυσαρκίας. Πχ οφείλεται κατά 40% στη μείωση του εισοδήματος και 60% στην αλλαγή ‘’κουλτούρας’’; Θα το διαπιστώσουμε όταν η ‘’μπόρα’’ περάσει. Δεν θα είμαστε όμως σε θέση να το διαπιστώσουμε αμέσως μόλις επιστρέψουμε στην ανάπτυξη, αλλά όταν  το ποσοστό ανεργίας επιστρέψει σε βιώσιμα επίπεδα (πχ 9-10%).Αυτό γιατί τις περισσότερες φορές, ενώ η ανεργία αυξάνεται όταν το σύστημα είναι σε ύφεση , δεν μειώνεται όταν το σύστημα μπαίνει σε ανάπτυξη. Τρανό παράδειγμα η Ιταλία του πρώτου μισού της  δεκαετίας του 90, που μετά την ύφεση  η ανεργία συνέχισε να αυξάνεται ραγδαία  μαζί με το ΑΕΠ. 

Για να μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα θα πρέπει λοιπόν να μειωθεί πρώτα αισθητά η ανεργία . Όταν αυτό συμβεί και:
α)το ποσοστό της παχυσαρκίας  μειωθεί αισθητά, τότε η σημερινή παχυσαρκία των Ελλήνων αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη μείωση του εισοδήματος, δηλαδή στην κρίση και στις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης. β)το ποσοστό παχυσαρκίας παραμείνει στα ίδια επίπεδα ή αυξηθεί, τότε η  παχυσαρκία θα οφείλεται στην κουλτούρα των νεοελλήνων.

Στην Αμερική έχουν από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στον κόσμο. Παρόλο που έχουν το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα , η κατανομή του εισοδήματος είναι εξαιρετικά άνιση όπως μπορεί να διαπιστώσει κάποιος από τη μελέτη  της καμπύλης του Lorenz για τις ΗΠΑ. Όμως έχει αποδειχτεί ότι η συμβολή της ανισότητας του εισοδήματος στο υψηλό ποσοστό  παχυσαρκίας είναι πολύ μικρή. Ως επί το πλείστον αυτή οφείλεται στην κουλτούρα που επικρατεί στις ΗΠΑ (έχουν 52 αλυσίδες junk food εκ των οποίων εμείς γνωρίζουμε μόλις 4 που είναι πολυεθνικές εταιρίες).